माधब जी सँग धमलाको इलु इलु भलाकुसरी

क्या बात भैया ? धन्य धन्य हो । मुझे लगा था नही कि आपने मेरे किया करम पर इतना सरप्राइज गिफ्त देने वाले था । अगर ऐसा गिफ्त देने वाले बात मेरेको पहेले पता होता ना पुरी काठमाण्डु जलाकर धमाका करदेनेको भी पिछे नही । हमारा पर इतना पावर हे कि आप नजराअन्दाज नही कर सकते ।

सूद भैया तो मेरा मामाका भान्जा हें । हमारे दुरीं एक इन्च का फरक भी नही । मेरा रोजका आना जाना, खान पान सबकुछ उधरी हे । सिर्फ वो क्या बोल्ते हे आइडेन्टी नेपाली करके रखा हुँ । इस लिए क्यू कि बुद्धु नेपाली लोग मेरेको पहिचान ना पाए । सबकुछ जन्नेका बाद आपने इतना बडा सरप्रैज देही दिया तो मे भि आपको आइ लभ यू बोलने का । दिल से, सच भैया । बस वो हथियारों और गोला बारुद जरुरत पदे तो मेरे को कन्ट्याक कर देना वही रिपोर्टस क्लब मे । २४ घण्टे चौखन्ना आपके लिए । और एक बात अगर सरकार बाहर वाले लोग आपको बहुत परेसान कर ने लगे ना मे सुजाता बेहेनाको भी समझाके सुद को इन्फर्म कर दुंगा । फिकर मत करो भैया । हम हे न आप के साथ । जय हो हिन्द की !!!

(प्र म सँग अमेरिका भ्रमण जाने सपना पुरा गरिदिएकोमा धमलाले सुजाता र माकुने गड्याङको प्रसँशा गर्दै खर्चेका अमुल्य शब्दहरु )

गूगलमा छन्त्याल खोज्दा

1. Who are the Chhantyals?
Chantyals are one of the indigenous ethnic groups of Nepal of the Himalayan and hilly regions of Nepal.
2. How was this tribe named?
Chhantyals belong to the clan group of Thakuri. They used to drink alcohol and eat food while resting the fatigue from mine digging, which was against their tradition. So they snaped (chhinale) their worn scare thread. Therefore, this tribe was named " Chhantyal" from the word "Chhinale ".
3. Where do they live ?
Chhantyals have settled down in Gurjakhani, Malampurkhani, Kuine and Chourkhani of Myagdi district. Also they live in Narjakhani, Bongakhani, Khungakhani, Ghosakhani and Ghaikhet of Baglung district. As the population increased, they immigrated to Gulmi, Rukum, Jumla, Kathmandu, Parbat, Mustang and several other districts.
4. What is the population of this tribe?
In accordance to the census of 2058 B.S., the total population of this tribe is 9,814. However, the population has been 12,500 according to the internal data collection of the Central Office in the same year.
5. What is the percentage of the literacy rate?
According to the National Census of 2058 B.S., 34% people of this tribe are literate. However, internal data shows 45 %.
6. How do Chhantyals look like?
They have Mongolian appearance with round face, a bit shorter nose, and black eyes and of short stature.
7. Which language do they speak?
They speak their own "Kham" language. It is similar to the Gurung Language in some extent.
8. How is their clan group divided?
Chhantyals are divided in many clan groups. They are: Gahraba, Thathabja, Bhalanja, Jhinraja, Ghyapchan, Khadka, Gharti, Purane, Budhathoki, Patlange and Dandamore.
9. What are the festivals celebrated around the year?
Chhantyals have their own feasts and festivals. Madhya Kanwausaun (Shrawan 1st) and Chharamheng (Magh 1st)
10. What religion do they follow?
They follow Buddhism.
11. What are the traditional customs?
They have many traditional customs and usages of their own. After the birth of a new decendent, birth celebrations (Nwarani, Pasni, Chhaiti) have been organized. When the eldest son is given a birth in a family, a congratulation ceremony is held. The religious activities like "Chudarmarma", "Chhewar", "Pachani" are carried out in odd number of months and years from the birth. As in Thakali and Gurungs, Chhyantyals have practice of arrange marriage with their cousin. When someone dies, a purification celebration is held on the 13th day. Religious activities are done by son-in-laws on that day.
12. What is the occupation?
The main occupation of them is agriculture. However, some people go to foreign countries for job opportunities.

{माथि दिइएका छ्न्त्यालको बारेमा "सिङ्गे" छुटाएको छ ।यस्ता गल्ती खोजेर सुचना दिनु छन्त्यालहरुको कर्तब्य हो कि ?}

शुभकामना किम....

बाजी त लगाइयो त्यो पनि आर्थिक मन्दी लागेको बेलामा। ऊफ!! पछी फर्केर सोचेको झसँग। कती धेरै मुर्ख्याइ गर्न सकिदोरहेछ। प्रसँगबस फ्यानको कुरा नै हो। सिफ्ट अनुसार नोकरी गर्नु पर्ने रातिमा परिगयो। हुन त दिउसो नै मिलाइदिनु भनेको भए पनि नमिलाइदिने कुरा थिएन तैपनी होसप्रशाद समयमा नआइपुगेर अली आपत पर्‍यो। तयारी भैसकेको रुटिनलाई नकार्न पनि भएन। ल ठिकै छ चलो भाई जे पर्ला पर्ला भनेर ड्युटीमा तीर लाग्यो नै। संयोग पनि कस्तो गफगाफ मिल्ने साथी सँग सिफ्ट परेछ। जांदाजादै साथीले आज किम भिएस क्यारोलिन फाइनल सुरु तीन बजे देखी। दुबै जनाले सल्लाह गरियो काम छिटो सकाउने अनी म्याच हेर्ने कफीको चुस्की लिदै। दुबै जना किम फ्यान। रातीको सिफ्ट त्यती कसाकसीको काम हुँदैन तर समयभर काम त गर्नै पर्छ। काम अलिकती जाँगर चलाएर गर्‍यो भने कम्तिमा पनि ४५ मिनेट समय निकाल्न सकिन्छ ब्रेक समय बाहेक पनि। तर यो राती चाँही मालिकलाई अली बेसी नै लात मारियो झन्डै २ घण्टाको ब्रेक समय लिएर।

तीन बज्नै लाग्दा साथीले इनर फोनबाट सुरु भयो म्याच ल आउनु छिटो। ल काम साम जहाँ सुकै जा भाग टि.भी स्क्रीनतिर। शुरुवातमा अलिकती मिस गरे पनि किमले जित्छ नै भन्ने त थियो तर ४ अंक पुराउने बेला ४ पटक ड्युस भएर प्वाइन्ट क्यारोलिन्को पक्षमा गयो। अनयासै साथीले आज किमले हार्ने भयो भनेर निन्याउरो अनुहार लगाउन लाग्यो। मलाई पनि कस्तो कस्तो लाग्यो किन किन प्याच्चै मुख बाट निक्लियो " किम हार्यो भने म यो कम्पनीबाट भोली नै रीजाइन गरिदिन्छु " भने। बा साथीको अनुहार एकाएक चमक आयो- रियल्ली??!! मैले भने यप्। किन? उु अझै विश्वास गर्ने मूडमा छैन। जोक सोचेछ र फेरी सोध्यो आर यू सिवर?? जवाफ दिए- या .... ।

खेल भन्दा पनि हामी बिचको बाजी पो रोचक र अनौठो भयो। "प्रोमिस" गरेको कुरा नै खतरनाक बाजी। किम र क्यारोलिनको प्रतिस्पर्धामा अनन्त: किमले नै जितिन र मेरो बाजीको पनि जीत भयो। तर पछी यसो सोचेको म आँफै निकै मुर्ख्याइपूर्ण जुवा खेलेको रहेछु। कारणबस किमले हारेको भए मैले आफुले गरेको "प्रोमिस" पूरा गर्नु पर्थ्यो। यसै पनि क्रीसिस लागेको बेला नोकरीबाट हात धुनु परेका समाचार हरेक दिन प्रसारित हुन्छ आफु भने फ्यान भएको नाताले मात्रै यत्रो बाजी लगाउने? जे होस् किम क्लेइस्तरले जितिन। फेरी पनि किम शुभकामना!! ब्राभो किम! एन्ड डिक्क प्रोफिसियात...

जतनले टालेका परिचय

दैनिकी जोहो गर्नको लागि श्रम बेच्यो, पसिना बगायो, रगतको मुल्य केही मात्रमा भए पनि घटायो अनि फर्कियो बासस्थान। दिनभरी मनमा अनेकौ झोका र हुरी पतालिन्छ। कहिले सागरको गहिराइमा पुरायो कहिले पहाडको तुप्पो त कहिले फेदिमा। मन न हो रोकिने होइन बहिरहन्छ जसरी प्रकृतिका नियमहरु युगौ देखी युग सम्म चलिरहेका छन। जब मन बरालिँदै पहाडका खोल्सा खाल्सीमा अड्किन पुग्छ अनयासै हतासिन्छ र निसासिन्छ। लाग्छ अब मेरो मन यही खोल्सामा नै तुरुलुंग कुभिन्डो झै झुन्डिने भयो। झसँग हुन्छु र यसो तानतुन गरेर फाटेको मनलाई जतनले सिलाउछु। तर जतनले सिलाएको मन अजम्बरी रहिरहने त होइन। आज साँझ पर्‍यो भोली मिर्मिरेमै फेरी च्यातिएको हुन्छ। फेरी उही तानतुन गर्‍यो र सिलायो यस्तै भएको छ मनको दैनिकी।

कुरो यस्तै १४ बर्ष पहिलेको हुनुपर्छ। अनकन्टार तारे भीरको तल फेदमा सानो तर फुङ उडेको गाउमा केही अपरचित तर लवाइखवाइ, भेषभुषा र बोलिब्यबहारको उतारचढाब ठ्याकै मिल्दोजुल्दा एक हुल छिरे। रङ खुइलिएको त्यो गाउ झन प्रकृतिले पनि काचुली फेर्न नपाएको मौसम। चैत बैसाखको तन्तलापुर घाम, आकाशमा बादलको छिटा पनि नदेखिने समय। भोकमरीको उपहार नै पाएको जस्तै त्यो तारेभिरको खाल्डो। एकाध घर बाहेक अरुको अन्नबालीको भकारी रित्तिसकेको नै हुन्छ फागुनतिरै ।

तैपनी दिलका धनी छन् मनका फरासिला छन् ती गाउका बासिन्दा। आफु भोको पेटमा पटुकी कसेर पनि पाहुनालाई सकी नसकी अैचो पैचो गरेर खस्रा मसिना जे जस्तो हुन्छ सेवा गरेर मुस्कान बाँड्छन। नयाँ अनुहार कोही गाउमा आइपुगे छरछिमेकमा साउती चल्छ। हेर त फलानोको घरमा फलानो गाउबाट पाहुना आएका छन। लौ है सकेको स्वागत गर केही नभए पनि एक बचन मिठो बोल, गएर भेटघाट गर यस्तै कुरा एकले अर्को लाई अर्कोले झन अर्कोलाई गर्दा क्षणभरमै एक कान दुई कान हुँदा गाउभरी पुगिसक्छ न कर्ड्लेसको जरुरत न मोबाइल। बिना कुनै संचारको साधन सबैको कानमा कस्को घरमा अनि को पाहुना आइपुगे झ्यामझुम्मै थाहा हुन्छ। कुनै 'थाहा' आन्दोलनको जरुरतै पर्दैन।

भर्खरै उडुँ कि बुडुँ भएको थियो आफ्नो जवानी। ती हुल छिरेको पत्तो पाएं मैले पनि मेरै दुंवाली या यसो भनौ न जिग्री दोस बाट। मेरा अरु लगौतिया यार पनि नभएका त होइनन तर ति जिग्री दोस चाही हुनुकै नजिक थिए केही कुरा आयो कि स्याटेलाइट भन्दा पनि छिटो खबर गर्न सक्ने। लौ जाऔ त हेर्न को रहेछन? कहाँ बाट हाम्रो अनकन्टार खाल्डोमा पदार्पण गरे? बुझौ। बुझ्नु के थियो र बस उनिहरुको अनुहार देखे संसारै जितियो कि झै लाग्ने अनि परिवारका अरु सदस्यहरु सँग गफ दिने बा मैले त यो देखे त्यो यस्तो थियो उसको नाक थेप्चो, अर्कोको अनुहार गोरो,डल्लो, अनि अर्को त सिमल झै सुलुक्क अग्लो झन अर्को ह्याँमानको पाखुरा भा'को........ । गुडी कुरो के हो बुझ्ने बेला त भएको थिएन तैपनी यसो कता कता बुझे जस्तै लाग्ने। सुनेर दिमागमा केरकार गर्न नसके पनि सुनेको त हुँ भन्ने लाग्ने।

ती हुलको पाहुना सत्कार सकिए लगत्तै हाम्रै गाउका प्राथमिक विधालयका प्र. अ. दाइले कुराको पोयो खोले। उत्सुक मन थियो गाउका छरछिमेक भएका जती सबै जम्मा भएका थिए। कुराको उकेरा लाउदै हेडमास्टर दाइले यी पाहुनाहरु हाम्रै जातिको खोजिनिती गर्न र हाम्रो जातिको बारेमा बुझाउन आएका हुन त्यसैले पाहुनाहरु यसै बिषयमा छलफल गर्नु हुनेछ। निकै लामो गन्थनमन्थन गरे छन्त्याल जातिको बारेमा। छन्त्याल जाती लोप हुन लाग्यो। हाम्रो संस्कार, संस्क्रिती हराउन लाग्यो। हाम्रा पितापुर्खाका परिचय खसोखस खत्तम हुन लाग्यो। लौ हामी छन्त्यालहरु नै नजागी त हुँदैन बा नत्र आउँदा दिनमा हामी को हौ? हाम्रो परिचय के हो? पूर्ण रुपले नामेट हुनेछ। हो त सबैले होमा हो मिलाए हामी पनि के कम? चन्चले मन न हो शुरु गरयौ हल्लाखल्ला गर्न, लौ छन्त्याल त यस्तो पो हो रे हाम्रो जातिले पहाड खोपेर हिरा निकाल्न सक्थे रे। माटो सुंघेर खानि पत्ता लगाउन सक्थे रे ,.... उ जमानामा तामा खानिका धनी छन्त्याल, बिना कुनै उपकरण माटो सुँघेको भरमा खानि पत्ता लगाउन सक्ने क्षमता, कुनै बैज्ञानीक उपकरण बिना पहाड भित्र हजारौ मिटर गहिराइमा छिना र हठौंदाको भरमा तामा निकाल्न सक्ने हिम्मत र साहस भएका खानी पेसाका माहिर जाती छन्त्याल आज २१औ सताब्दीमा आइपुग्दा आफ्नै परिचय दिन पनि शिला खोज्नु पर्ने भएको छ।

नजिकका मगर गाउमा मेला भर्न जाँदा ठिटिहरु "मुसा" भन्दै मायालु पारामा ठट्टा गर्थे आज दिन ढल्किदै जाँदा पो थाहा भएको छ छन्त्याललाई "मुसा" किन भनेको होला भनेर। आखिर हाम्रा पुर्खाले गरेको साहसिक क्षमताको अर्को उपनाम पो रहेछ। उहिलेका दिनमा मलाई "मुसा" भनेर गाली गर्दा कम्ती रीस त उठ्दैन थियो तर अहिले भने यसो च्याटमा मेरा मगर मित्रहरुले "मुसा" भन्दै ठट्टा गर्दा पनि गौरब लाग्छ। मेरो पुर्खाको परिचय छिमेकिले पनि भुलेका छैनन "मुसा" नै सही। खयर दिनैदिन जतनले सिउनु पर्ने यो मनमा यिनै रमाइला क्षणले तालतुल गरेकै छ र त जिउन सिक्दैछु आफ्नै परिचयको परिक्षामा।